Kraków

Herb Krakowa

Herb Krakowa przedstawia w polu błękitnym czerwony mur ceglany z trzema basztami, z których środkowa jest wyższa i szersza, zwieńczonymi krenelażem o trzech blankach każda, z czarnymi strzelnicami i okienkami. W murze brama o złotych otwartych podwojach, z okuciami w kształcie lilii i z podniesioną złotą broną. W prześwicie bramy ukoronowany Orzeł Biały, ze złotym dziobem i szponami. Tarcza herbowa o tradycyjnym dla Krakowa renesansowym kształcie jest zwieńczona koroną o kwiatonach w kształcie lilii, zamkniętą kabłączkiem z kulką i krzyżykiem w zwieńczeniu. Herb został ustanowiony przez Radę Miasta Krakowa 9 października 2002 r.

Obecna wersja herbu to poprawiony wzór herbu przyjętego 1 czerwca 1937 r. autorstwa profesora Mariana Friedberga. Zmieniony został wzór Orła Białego; dotychczasowa wersja oparta była na wizerunku identycznym, jak w godle państwowym, które nie jest zgodne z zasadami heraldycznymi (np. posiada cieniowane pióra). Nowy Orzeł został opracowany wg kanonu heraldycznego z uwzględnieniem historycznych przedstawień herbowych. Dokonano również małych zmian w wyglądzie korony, murów oraz bramy.Nowy herb opracowali heraldycy dr Wojciech Drelicharz i dr Zenon Piech oraz plastyczka Barbara Widłak.

Najstarszy wizerunek herbu miasta, to pieczęć zawieszona przy dokumencie wystawionym w Krakowie 20 grudnia 1303 r. przez Sulisławę, czyniącą zapis na rzecz klasztoru Franciszkanów. Przytwierdzona do dokumentu pieczęć pieczęć wójta krakowskiego (napis: s[igillum] advocati), była jednocześnie pieczęcią miejską. Pochodzi z lat 1281-1288, a zatem bliska jest czasom lokacji Krakowana prawie magdeburskim z 1257 r. Lepiej zachowane są identyczne pieczęcie z lat późniejszych, z napisem w otoku s[igillum] consvlvm et comvnitatis civitatis cracovie – "pieczęć rajców i pospólstwa [obywateli] miasta Krakowa" z roku 1312 i lat następnych, które przedstawiały w polu elementy architektury miejskiej (znany do dzisiaj mur ceglany z trzema basztami; najwyższą środkową; i bramą), świętych Wacława (patron katedry krakowskiej), Stanisława i Orła Białego, pozbawionego korony, w bramie klęcząca postać – przyjmuje się, że jest to postać wójta krakowskiego, po bokach zaś herby ziemi kujawskiej (pół lwa i pół orła), z której wywodzili się panujący ówcześnie, ostatni Piastowie. Na "sekretnej" pieczęci z 1405 z napisem w otoku + sigillvm. credencie. civitatis. cracovie widzimy herb bliski współczesnemu (bez orła w bramie). Identyczny z obecnym (lecz bez orła) herb miejski widzimy po raz pierwszy na pieczęciach z 1611 r. (z dyplomu miejskiego dotyczącego cechu kichlarzy krakowskich - wytwórców pierników i ciast), 1616 r (odciśnięta na pergaminie na akcie rajców krakowskich) i 1640 r. (pieczęć w puszce – przy akcie ławników krakowskich). Orzeł w bramie pojawił się z końcem XVII w., a następnie zadomowił się już na stałe w otwartej bramie herbowego muru, pod podniesioną "broną", czyli kratą. Oddaje to kształt pieczęci miejskiej, tzw. "większej", z 1661 r. - pierwszej znanej z Orłem w bramie muru. Napis na jej otoku: sigillvm.civitatis. cracoviae. metropolis. regni. poloniae – "Pieczęć Miasta Krakowa Stolicy Królestwa Polskiego". Orzeł z herbu Krakowa zniknął dopiero w czasie okupacji hitlerowskiej.

Wykorzystano tekst z artykułu Herb Krakowa w polskiej Wikipedii. Lista autorów dostępna online w historii artykułu. Tekst objęty jest licencją Creative Commons w wersji 3.0.

Flaga Krakowa

Flaga Krakowa jest biało-niebieska i jest prawie identyczna jak flaga San Marino (różnią się tylko odcieniem niebieskiej barwy). Biały kolor symbolizuje czystość, a kolor niebieski wizytówkę Polski i Krakowa – rzekę Wisłę. Wywodzi się bezpośrednio od flagi Rzeczypospolitej Krakowskiej.

Zgodnie z Zarządzeniem Prezydenta Miasta Krakowa flaga i barwy miasta Krakowa mogą być umieszczane na budynkach i obiektach, a także w innych miejscach, w szczególności dla podkreślenia podniosłego charakteru uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych lub miejskich, zaś prawo używania chorągwi miasta Krakowa przysługuje Prezydentowi Miasta Krakowa i Przewodniczącemu Rady Miasta Krakowa.

Chorągiew Krakowa

Chorągiew Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa jest podobna do szkockiej Flagi św. Andrzeja. Przedstawia na błękitnym płacie biały ukośny krzyż, z herbem miasta umieszczonym na skrzyżowaniu ramion krzyża. Stosunek szerokości do długości płata wynosi 5:8.

Hejnał Mariacki - melodia w tonacji C-dur grana co godzinę z wieży mariackiej kościoła Najświętszej Marii Panny w Krakowie przez trębacza. Raz dziennie, w południe, jest transmitowana przez Program I PR. Dwudziestoczterogodzinne dyżury pełni jednocześnie dwóch hejnalistów, strażaków zawodowej straży pożarnej wykonując utwór po 48 razy w ciągu doby. O każdej pełnej godzinie hejnał rozbrzmiewa czterokrotnie w różne strony świata.

Hejnał Mariacki, grany początkowo tylko w południe, od 13 lutego 1838 wyznaczał punktualnie godzinę dwunastą. W ten sposób Kraków był pierwszym polskim miastem, w którym podawano dokładny czas. Fakt ten miasto zawdzięczało profesorowi Maksymilianowi Weissowi, dyrektorowi Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Czas z krakowskiego obserwatorium podawany był za pomocą radia na całą Polskę. Ostatni sygnał czasu z Krakowa nadano 1 kwietnia 1984 roku. Ponieważ był zbyt kosztowny, od tej pory transmitowano go z Warszawy, ale bezpośrednio po nim płynęła grana na żywo melodia hejnału z mariackiej wieży.

Sama tradycja hejnału mariackiego liczy siedemset lat. O tym, dlaczego melodia hejnału nagle urywa się, jakby była nie zagrana do końca, głosi legenda:

Kościół Mariacki, mający dwie wieże, był miejscem ważnym dla miasta. Z wyższej, zwanej hejnalicą, (która jest zarazem najwyższą wieżą w Krakowie) przed wiekami strażnik miejski trąbką dawał sygnał rano do otwierania, zaś wieczorem do zamykania bram grodu. Ale nie tylko. Trąbił na alarm, gdy dostrzegł pożar lub zbliżającego się wroga. Gdy pewnego razu Tatarzy, którzy często napadali na polskie wsie i miasteczka, doszli aż pod Kraków, strażnik zaczął grać hejnał. Zdążono zamknąć bramy miejskie, ale tatarska strzała przeszyła gardło hejnalisty, nim skończył melodię. Na pamiątkę tego zdarzenia melodia już zawsze urywa się. Czy trębacz stał na Wieży Mariackiej, czy na jednej z wież muru obronnego, tego już nie wiadomo.

Zdarzenie opisane w legendzie, uwzględniając dzisiejsze wzajemne położenie murów miejskich i wieży kościoła Mariackiego wydaje się mało prawdopodobne, ale pewne wskazówki, co do prawdziwości legendy o hejnale i trębaczu z wieży kościoła Mariackiego podczas najazdu tatarskiego (właściwie dwóch najazdów w latach: 1241, 1251) daje symulacja komputerowa (3D) zabudowy miejskiej Krakowa we wczesnym średniowieczu.

Dzisiejsze mury miejskie z bramą floriańską (ich przebieg wyznaczony przez Planty) powstały w XIV w., po lokacji Krakowa na prawie magdeburskim w 1257 roku (czyli po obu najazdach tatarskich). W XIII w. otoczone murami podgrodzie – Okół, przylegało do wawelskiego wzgórza i kończyło się na dzisiejszych ul. Dominikańskiej i Zwierzynieckiej. Ówczesny kościół pw. Najświętszej Marii Panny w XIII w. był niewielkim parafialnym kościołem podmiejskim położonym poza ówczesnymi murami miejskimi, o architekturze romańskiej kolegiaty, otoczonej cmentarzem grzebalnym, przypominającym wyglądem dzisiejsze kościoły w Czerwińsku nad Wisłą czy w Tumie koło Łęczycy. Uwzględnienie ówczesnej zabudowy Krakowa, przebiegu murów miejskich podgrodzia Okół, czy wysokości wież romańskich kościoła Mariackiego (znacznie niższej niż obecnie gotyckich) prowadzi do wniosku, że legenda przekazuje wysoce prawdopodobne zdarzenie z historii Krakowa, gdy podczas tatarskiego najazdu, trębacz stojący w dużym oknie (biforium lub triforium) znacznie niższej wieży romańskiego, wówczas podmiejskiego kościoła, położonego poza murami miejskimi, usiłował ostrzec przed nagłym napadem straże Okołu, mógł stać się łatwym celem łuczników tatarskich.

W swym opowiadaniu "Trębacz z Samarkandy", Ksawery Pruszyński opisuje zdarzenie, które ukazało drugą część tej samej legendy:

Kiedy wyprowadzane przez Generała Andersa z radzieckich obozów koncentracyjnych oddziały Polaków zatrzymały się w Samarkandzie, przyszła do generała miejscowa starszyzna. Poproszono generała o wypożyczenie trębaczy. Generał się zgodził. Trębaczy poproszono, by zagrali melodię, która grają od pradziejów w stolicy swojego kraju, tę melodię, którą grają z wieży. Domyślili się żołnierze, że chodzi o hejnał mariacki. Zagrali. Grali kilka razy, w różnych miejscach. Nikt nie chciał Polakom wyjaśnić, po co grają ten hejnał i dlaczego właśnie w Samarkandzie. Wreszcie ktoś się wygadał. Zawsze wojnom towarzyszyła biurokracja. Szykując wyprawę spisywano dokładnie liczbę ludzi, koni i sprzętu, straty, zyski itd. Istniał podobno kiedyś taki zapis o wyprawie na północno-zachodni kraj. Wyprawa zakończyła się wielką klęską. Wielu dzielnych wojów i wielu wodzów zginęło. Przegrana była wynikiem gniewu bożego. Bóg obraził się na swych wiernych i obrzucił ich klątwą, bo zaatakowali miasto, kiedy ono wzywało swych mieszkańców do modlitwy. Rzeczywiście muzyka płynąca ze szczytu wieży, to w kulturze islamu wezwanie do modlitwy. Klątwa ta tak długo miała ciążyć na narodzie, dopóki nie przyjedzie wojownik z tego napadniętego kraju i nie zagra tej samej melodii w Samarkandzie. Czy to prawda, czy fantazja literacka, trudno powiedzieć.

Melodia hejnału towarzyszyła Polakom w ważnych wydarzeniach dziejowych: 18 maja 1944 w samo południe na Monte Cassino odegrany został przez plut. Emila Czecha hejnał mariacki, ogłaszając zwycięstwo w tej bitwie polskich żołnierzy.

W 1961 roku cenzura komunistyczna na krótki czas zażądała zmiany oficjalnej nazwy hejnału z "mariacki" na "krakowski".

Hejnałem na tysiąc trąb 11 czerwca 2000 roku bito rekord do Księgi Guinnessa, dokładnie w samo południe, na krakowskim Rynku Głównym. W trąby zadęło blisko 2000 trębaczy. Okazją zgromadzenia tak wielkiego zespołu były trwające właśnie w Krakowie coroczne Międzynarodowe Spotkania Orkiestr Wojskowych. Razem z polskimi trębaczami, grali hejnał żołnierze brytyjscy, belgijscy i hiszpańscy. Na trąbkach zagrali również trębacze cywilni, najstarszy miał 79 lat, a najmłodszy nie ukończył ośmiu.

Z wieżą mariacką od trzech pokoleń związany jest ród Kołtonów. W październiku 2004 roku po 33 latach grania hejnału odszedł na emeryturę Jan Kołton. Jego ojciec był hejnalistą przez 35 lat. Od stycznia 2005 roku rodzinną tradycję kontynuuje syn Jana Kołtona. W latach 1958 - 1970 drugim hejnalistą był Konstanty Małek, strażak i trębacz - jeden ze współtwórców pierwszej Orkiestry Dętej w podkrakowskich Zielonkach.

Hejnał w Krakowie jest częścią tradycji miasta, jednym z jego symboli. Podczas festiwalu Młodzi Kraków 2000, kiedy w jednym dniu w trzech różnych miejscach odbyły się 3 koncerty prezentujące różne style, hejnał – wykonany na początku każdego z nich – był elementem spajającym owe wydarzenia.

Nietypowym, jedynym w historii hejnału, było jego wykonanie jednocześnie przez czterech hejnalistów. Okazją była 130 rocznica Krakowskiej Zawodowej Straży Pożarnej obchodzona 5 czerwca 2003 roku. Transmisję na żywo granego na cztery strony świata hejnału przeprowadził Program I Polskiego Radia.

Hejnał grany jest nieprzypadkowo cztery razy i na cztery strony świata: pierwszy raz w stronę Wawelu, dla króla (kierunek południowy). Drugi raz: w stronę Magistratu, dla Burmistrza (na zachód). Trzecie trąbienie jest dla Gości, a więc na północ, w kierunku Barbakanu, a ostatnie – dawniej dla kupców, a teraz dla Komendanta Straży, na Mały Rynek.

Do izdebki na górze prowadzi 239 schodów, których pokonanie przeciętnie zajmuje hejnaliście 2 i pół minuty.

Wykorzystano tekst artykułu Hejnał Mariacki z polskiej Wikiedii. Lista autorów dostępna w historii hasła. Tekst objęty licencją CC-by-sa-3.0.

Pieczęć Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa

Herb Kazimierza

Herb Kleparza

Herb Podgórza

Poziom w górę

Województwo małopolskie